sobota, 8 lutego 2020

ЎЎЎ 3. Леанід Пранчак. Першапутак. Вершы. Нізка 3. Койданава. "Кальвіна". 2020.





                                                            ТУГА ПА БЕЛАРУСІ
                                                              Турботны лёс і час.
                                                              Няспынны гул будоўлі.
                                                              Успомняцца не раз
                                                              Буслы на жніўным полі.
                                                                  Абудзіцца туга.
                                                                  Засмокча ростань сумам.
                                                                  І загудзе тайга
                                                                  Палёў жытнёвых шумам.
                                                              Той шум у сон плыве.
                                                              Забыцца немагчыма.
                                                              У кожным з нас жыве
                                                              Маленькая радзіма.
                                                                  У засені бяроз,
                                                                  Нязьменная у часе,
                                                                  Адкуль пачаўся лёс,
                                                                  Адкуль ты сам пачаўся.
                                                              Скажу табе, зямляк,
                                                              Хоць часам і журуся,—
                                                              Нішто не сьветла, як
                                                              Туга па Беларусі.

                                                              НЕ ТАК ЖЫВУ?
                                                              Не так жыву?..
                                                              Сумненьне будзіць ноч.
                                                              Хто так настырна грукаецца ў дзьверы?
                                                              Не так жыву?
                                                              Ляціць спакой насторч.
                                                              Няма ў душы
                                                              Сьвятла ранейшай веры.
                                                                  Не так жыву?
                                                                  Зьвіняць тугі званы.
                                                                  Іх звон у сьвет плыве і вушы глушыць.
                                                                  Лісты маіх блякнотаў запісных —
                                                                  Пустыя,
                                                                  Як адрынутыя душы.
                                                              Не так жыву?
                                                              Трывога за другіх.
                                                              А пра сябе нярэдка забываю.
                                                              Не так жыву?
                                                              Павергнуты багі
                                                              Лісьлівасьці, угодніцтва, адчаю.
                                                                  Не так жыву?
                                                                  Сьвятая прастата!
                                                                  Ад бруду берагу сваю надзею.
                                                                  Не так жыву?
                                                                  Сусьветная лухта!
                                                                  Не так жыву?
                                                                  Іначай не умею.

                                                                     СЯБРЫ
                                                              Час на прызнаньні модны.
                                                              Ды што не гавары:
                                                              Ты мне, нібыта родны,
                                                              Бо мы з табой —
                                                              Сябры.
                                                                  Пракладвалі дарогі
                                                                  Праз рэкі і бары.
                                                                  Не ведалі зьнямогі,
                                                                  Бо мы з табой —
                                                                  Сябры.
                                                              Сяброўства маладое
                                                              На доўгія гады.
                                                              Каб нас разьліць вадою,—
                                                              Няма такой вады.
                                                                  Ідзем па бездарожжы
                                                                  Праз буры і вятры.
                                                                  Мы ўсё на сьвеце можам.
                                                                  Бо мы з табой —
                                                                  Сябры!

                                                                            * * *
                                                              Разьвітацца не пасьпелі.
                                                              Разьвітацца не змаглі.
                                                              Не сказалі,
                                                              Што хацелі,
                                                              Што на потым бераглі...
                                                                  Так усё няскладна выйшла...
                                                                  Так імкліва час прабег...
                                                                  Хваляваліся за іншых.
                                                                  І забылі пра сябе.
                                                              Разьмінуліся дарогі
                                                              Назаўсёды
                                                              У глушы.
                                                              Засталася ад трывогі
                                                              Восень
                                                              Сумам на душы...
                                                                  Зноў шляхі завуць у замяць
                                                                  З халадоў у халады...
                                                                  Ты усё запомні, памяць.
                                                                  Ты запомні назаўжды.
                                                              Не збаяліся на плечы
                                                              Узлажыць цяжар зямлі.
                                                              Толькі вось па-чалавечы
                                                              Разьвітацца не змаглі...
                                                                  Ды жыве надзеяй шчырай
                                                                  Вера ў позірку вачэй:
                                                                  У засьнежанай Сыбіры
                                                                  Мы сустрэнемся яшчэ!

                                                                               * * *
                                                              На павуцінцы мэрыдыяна,
                                                              Нібы дробныя бусінкі,
                                                              Нанізаны —
                                                              Сьцежка, узгорак, паляна,
                                                              Таежны пасёлак малюсенькі...
                                                                  Ранак сінее кудлатым туманам
                                                                  І ў марыве млечным хавае зару...
                                                                  Лёг бы на глобус я мэрыдыянам:
                                                                  Толькі б праходзіць праз Беларусь.

                                                                    БАМАЎЦЫ
                                                              Вясёлыя і сур’ёзныя,
                                                              Лес валім,
                                                              Узводзім дамы,
                                                              Страчаем сьвітаньні марозныя...
                                                              Па белых прасторах зімы
                                                              Дарогу вядзём,
                                                              Каторую
                                                              Так ёміста велічаць.
                                                              Будуць па нас гісторыю
                                                              Некалі вывучаць.
                                                              Ад гэтага толькі весела.
                                                              Жартуем:
                                                               “Во гэта лёс!”
                                                              У працы —
                                                              Натхнёна, песенна.
                                                              Не страшны любы мароз.
                                                              Ударнікі і стаханаўцы.
                                                              Невыпадкова нам
                                                              Высокае званьне —
                                                              Бамаўцы
                                                              Прысвоіў за мужнасьць БАМ.
                                                              Яму нашы словы ўдзячнасьці.
                                                              У працы, нібы ў барацьбе.
                                                              Жывём адчуваньнем значнасьці
                                                              Будоўлі,
                                                              А не сябе.

                                                               ДАВАЙ ДА НАС!
                                                              Мы пачынаем гарады —
                                                              Цудоўны час.
                                                              Калі душою малады,
                                                              Давай да нас.
                                                                  Да перамог
                                                                  У нас хада.
                                                                  А слава — пыл.
                                                                  Як прыйдзе час
                                                                  Сябе спытаць:
                                                                   “А я дзе быў?” —
                                                              Што скажаш ты?
                                                              Жывеш, як госьць,
                                                              Хандра скрабе,
                                                              Бо пралятае маладосьць,
                                                              Як паўз цябе...
                                                                  Чаго сумеўся і заціх?
                                                                  Жыцьцё — не пір.
                                                                  Не на старонках тоўстых кніг
                                                                  Жыве Сыбір.
                                                              Мы пачынаем гарады —
                                                              Цудоўны час.
                                                              Калі душою малады,
                                                              Давай да нас!

                                                                     ТЫНДА
                                                              Дарога — доля дужых.
                                                              Яна — для нас з табой.
                                                              Не прамяняю сьцюжы
                                                              На ўтульнасьць і спакой.
                                                                  Сьвітае ночы морак,
                                                                  Яснее пачуцьцё:
                                                                  Між белых сопак горад —
                                                                  І мара, і жыцьцё.
                                                              За дні свае не крыўдна.
                                                              Хоць сьнег шляхі занёс,—
                                                              Засьнежаная Тында —
                                                              Мой неспакойны лёс.
                                                                  Мне ёю ганарыцца.
                                                                  Не скруціць сьцюжа ў рог.
                                                                  Мой горад
                                                                  І сталіца
                                                                  Усіх маіх дарог.

                                                                             * * *
                                                              Зьвініць, сьпяшаецца, булькоча,
                                                              Плыве дажджлівых дзён ручай..
                                                              Душа звычайнага не хоча.
                                                              Ёй — незвычайнае падай.
                                                                  Цаню удачы рэдкі міг.
                                                                  Вучуся мысьліць небанальна.
                                                                  Хоць неашчадна б’е пад дых
                                                                  Жыцьця будзённага рэальнасьць.
                                                              За аптымізмам маладым
                                                              Спаважнасьць мудрая прыходзіць:
                                                              Дарогі ўсе вядуць у Рым,—
                                                              Але не ўсіх туды прыводзяць.

                                                          СЬЦЕРАЖЫЦЕСЯ ЦЯГНІКА!
                                                              Бор у сонцы і павуціньні.
                                                              Адцьвітае усходу мак...
                                                              Праз паляну
                                                              Мне шлях перапыніць
                                                              Незвычайны дарожны знак.
                                                                  На сасонцы —
                                                                  За паваротам,
                                                                  Дзе разьбег набірае рака,—
                                                                  Ён старанна прывязаны дротам:
                                                                   “Сьцеражыцеся цягніка!”
                                                              Запытальна гляджу з-за дрэва.
                                                              Што такое? Які цягнік?
                                                              Бор дрымучы, нібыта залева:
                                                              Не прабрацца —
                                                              Гушчар, тупік...
                                                                  Падыду...
                                                                  І цікаўна, і сьмешна.
                                                                  Як не стала ранейшай тугі...
                                                                  Знак вісеў над няходжанай сьцежкай
                                                                  Пасярод нечапанай тайгі.
                                                              Толькі ўчора прасеку праклалі
                                                              Лесарубы-жартаўнікі.
                                                              Шчэ не хутка па магістралі
                                                              Прыбягуць у Сюльбан цягнікі.
                                                                  А яны ўжо знак пачапілі.
                                                                  Ну і лёгкая ў хлопцаў рука.
                                                                  Пешаходы, аўтамабілі,
                                                                  “Сьцеражыцеся цягніка!”.
                                                              Над прасекаю вецер зялёны,
                                                              А ў скалістай цясьніне рака
                                                              Паўтараюць за ім акрылёна:
                                                               — Сьцеражыцеся цягніка!

                                                              НА ПЯРЭДНІМ КРАІ
                                                                                          Журналістам БАМа
                                                              Дзе работа і песьні,—
                                                              Там знаходзімся мы.
                                                              Не сядзіцца на месцы
                                                              У палоне зімы.
                                                                  Што хвіліны зьнямогі,
                                                                  Калі сэрца пяе?
                                                                  Мы — спэцкоры дарогі,
                                                                  Летапісцы яе.
                                                              Нам знайсьці тыя словы,
                                                              Што патрэбны якраз:
                                                              Каб сказаць пра суровы
                                                              І складанейшы час.
                                                                  Пра дарогу, што стала
                                                                  Лёсам нашых надзей.
                                                                  І пра крохкасьць метала,
                                                                  І пра цьвёрдасьць людзей.
                                                              Не забыць нам пра гэта
                                                              На пярэднім краі.
                                                              На будоўлі газэта,
                                                              Нібы сьцяг у баі.

                                                            ТАЕЖНАЯ БАЛЯДА
                                                              Сьнягі, сьнягі, сьнягі...
                                                              Дрыжыць старэнькі компас...
                                                              У замяці пургі —
                                                              Тайга, як дзікі космас.
                                                                  Над сопкамі — туман.
                                                                  Таежная плянэта...
                                                                  Тут трыста дзён зіма.
                                                                  Астатні час тут — лета.
                                                              Жую сухі паёк.
                                                              Цяпла б і супу міску!
                                                              Надзеі матылёк —
                                                              Шчымлівы сум па Мінску.
                                                                  Дабрацца б да сяброў...
                                                                  Пад лютым сьнегападам
                                                                  Я падаў, зноў ішоў,
                                                                  Ізноў балюча падаў...
                                                              Гарыстая зямля.
                                                              Сабачае надвор’е...
                                                              Такі нялёгкі шлях
                                                              Да першага зімоўя.
                                                                  Дайшоў, бо марыў я
                                                                  Вяршыню ўбачыць зблізку,
                                                                  Бо мне сьвяціў маяк —
                                                                  Шчымлівы сум па Мінску.

                                                             СТАНЦЫЯ ВЯСЁЛАЯ
                                                              Шлях бяжыць пад коламі.
                                                              Ціша і спакой.
                                                              Станцыя Вясёлая
                                                              Дрэмле за гарой.
                                                                  Мерзнуць скалы голыя,
                                                                  Рэдкія лясы...
                                                                  Станцыя Вясёлая —
                                                                  Толькі тры сасны...
                                                              Ні сяла, ні горада.
                                                              Толькі ёсьць імя.
                                                              Толькі сосны гордыя
                                                              Роздумна шумяць.
                                                                  Спудзіць дрэвы сонныя
                                                                  Шоргат мокрых шын...
                                                                  Станцыя Вясёлая:
                                                                  Сьмейся ад душы!

                                                                 ВЫСТАЎКА КВЕТАК
                                                              Пахла заля настоем церпкім,
                                                              Тонкім водарам незабудак...
                                                              І звычайныя летнія кветкі
                                                              Тут здаваліся казачным цудам...
                                                                  Гвазьдзікі зіхацелі расою,
                                                                  Васількі, быццам толькі з мяжы,—
                                                                  Захаплялі някідкай красою
                                                                  І вярталі узьнёсласьць душы...
                                                              Безьліч з’яў нечаканых і рэдкіх
                                                              Бачыў я на сібірскай зямлі.
                                                              Толькі гэтыя сьціплыя кветкі
                                                              Прыгажэйшымі, пэўна, былі.
                                                                  У краі, дзе кароткае лета,
                                                                  Прыгажосьць успрымаеш інакш.
                                                                  І маленькая выстаўка кветак
                                                                  Тут хвалюе, нібы Эрмітаж.

                                                                 НЕРУНГРЫ
                                                              Завеі гулі,
                                                              Як чэрці.
                                                              Былая зямля пакут.
                                                              Стагодзьдзі лагчына сьмерці
                                                              Маўкліва ляжала тут...
                                                                  Шэрага неба прадоньне —
                                                                  Вочы мінулых гадоў...
                                                                  Тут пустка была,
                                                                  А сёньня —
                                                                  Горад будаўнікоў.
                                                              Не быў бы тут сам, то, можа,
                                                              Сказаў бы, што веры не дам:
                                                              Праз сопкі
                                                              Па бездарожжы
                                                              Пралёг па Якуціі БАМ.
                                                                  Юнацтву пакорны сьмерчы.
                                                                  Мужным — не да ныцьця.
                                                                  Стала лагчына сьмерці —
                                                                  Увасабленьнем жыцьця.
                                                              Завеі гудуць, Як чэрці.
                                                              Былая зямля пакут.
                                                              А для мяне, паверце,—
                                                              Родны і блізкі кут.

                                                                              * * *
                                                              Я на БАМе не сузіральнік.
                                                              Як прысяга — душы запавет:
                                                              Ты, дарога, судзьдзя і начальнік,
                                                              Я — рабочы твой і паэт.
                                                                  На прасецы — у сьвяты і ў працы
                                                                  Быў мой верш не данінаю слоў.
                                                                  Гімнам новых пасёлкаў і станцый,
                                                                  Шчырай песьняю верных сяброў.
                                                              Зьведаў сьцюж і нягод у дастатку,
                                                              Ён задзірысты, як я і сам,—
                                                              Працаваў увесь час без астатку —
                                                              На Сыбір, на дарогу, на БАМ.

                                                                         ЗАКОН ТАЙГІ
                                                              Ад дурніц невысьпелых аскома.
                                                              Мазалямі ногі апякло.
                                                              Сам казаў:
                                                              — Бліжэйшы шлях — дадому...
                                                              А цяпер — як мову адняло.
                                                                  Кілямэтры ночы. Змрок бяздонны.
                                                                  Стынь. Туман. І зоры ў вышыні.
                                                                  Ледзь іду, зьнясілены і сонны.
                                                                  Як аглух ад горнай цішыні.
                                                              Кожны крок каштуе намаганьня.
                                                              Прад вачыма — горада міраж...
                                                              Стомлены, галодны — на зьмярканьні
                                                              Я набрыў на кінуты шалаш.
                                                                  Хоць такі прыстанак, чым ніякі.
                                                                  Пад страху хутчэй ад машкары.
                                                                  Там знайшоў я дровы і запалкі,
                                                                  У застрэшшы — чай і сухары.
                                                              Ад удачы радасна галёкаў.
                                                              У далёкай мёрзлай старане
                                                              Уратавала шчодрая знаходка
                                                              Ад галоднай гібелі мяне.
                                                                  ...Даўні доўг старыцаю вяртаю —
                                                                  Робяць так усе мае сябры,—
                                                                  Заўсягды ў зімоўях пакідаю
                                                                  Дровы, чай, запалкі, сухары.

                                                                          * * *
                                                              Даставай, Язэп, гармонік.
                                                              Вечар сьцеле туманы.
                                                              Заіграй — і мы успомнім
                                                              Дні без тлуму і маны.
                                                                  Нам пашчасьціла з табою
                                                                  У засьнежаных краях
                                                                  Злоснай, сьцюжнаю зімою
                                                                  Пракладаць таежны шлях.
                                                              Нездарма жылі на сьвеце.
                                                              Ты падумай! — узьвялі
                                                              Новы горад не ў макеце,
                                                              Новы горад на зямлі.
                                                                  Песьня дзён мінулых, ліся.
                                                                  Ёсьць прычына, балазе.
                                                                  Нашы мары засталіся
                                                                  Гарадамі
                                                                  У тайзе.

                                                                       * * *
                                                              Пакуль я вандраваў,—
                                                              Лісьцё апала.
                                                              Пустынны лес.
                                                              Густы вячэрні змрок.
                                                              Хачу дамоў...
                                                              Чаму так сумна стала?
                                                              Маўкліва, адзінока,
                                                              Як знарок.
                                                              Лёг іней
                                                              На кусты лясных імшар.
                                                              Пад зорамі зямля
                                                              Ў чаканьні сьцюжы.
                                                              Самотны маладзік
                                                              Плыве між хмар,
                                                              Заглядвае ў выбоіны і лужы,
                                                              Нырае ў пацямнелую раку,
                                                              Бадзяецца на сіверы лядачым...
                                                              І ўсё ж —
                                                              Зайздрошчу я маладзіку:
                                                              Ён з вышыні —
                                                              Маю радзіму бачыць.

                                                                   ЖЫВАЯ ВАДА
                                                              Адыдуць марозныя зімы,
                                                              Забуду хандру і бяду...
                                                              Да родных крыніц радзімы
                                                              За тысячы вёрст я прыйду:
                                                                  Смагу спатоліць — напіцца
                                                                  Халоднай гаючай вады
                                                                  З чыстай лясной крыніцы Каля старой вярбы,
                                                                  Да любай зямлі прычасьціцца,
                                                                  Прыпаўшы да люстра ніц...
                                                                  Жывая вада бруіцца
                                                                  Толькі з радзімых крыніц.

                                                                       БЫЛЫЯ ГЕРОІ
                                                              Губляемся ў дробязях, у неспакоі.
                                                              Глебу губляем з-пад ног.
                                                              Вялікай будоўлі
                                                              Былыя героі,
                                                              Стаім на разьвілцы дарог.
                                                                  Былых ідэалаў вітаем падзеньне.
                                                                  У хуткім цячэньні падзей
                                                                  Зьнікае ў дэсанта
                                                                  Запал і натхненьне
                                                                  Кругамі на мутнай вадзе.
                                                              Ужо не рамантыкі і не паэты.
                                                              Славу былую забудзем.
                                                              Тое, што сьвятам было
                                                              Дагэтуль,—
                                                              Сёньня звычайны будзень.
                                                                  Жыцьцё не спыняецца!
                                                                  За паваротам
                                                                  Схлыне, як лівень, самота.
                                                                  Хто мы такія,—
                                                                  Дакажам работай.
                                                                  Работа, работа, работа!

                                                                          * * *
                                                              Ані кватэры, ні стала.
                                                              І дом мой —
                                                              Не чатыры сьцены.
                                                              А сам я — лірык летуценны,
                                                              Якому хочацца цяпла.
                                                                  Няма прычын,
                                                                  Няма падстаў
                                                                  У шчырасьць дружбы усумніцца.
                                                                  Не пазіраюць вочы ніцма.
                                                                  І за вярстой бяжыць вярста.

                                                              Будоўлі новыя люблю.
                                                              Па цаліку тайгі вандрую.
                                                              Я сосны звонкія рублю,
                                                              Дамы смалістыя будую.
                                                                  Мне па няходжаных сьнягах
                                                                  Нялёгка йсьці заўсёды першым...
                                                                  Праспэкты ў новых гарадах —
                                                                  Нібы радкі таежных вершаў!

                                                                    * * *
                                                              Забыты богам
                                                              Неабжыты кут
                                                              На беразе
                                                              Скаванай лёдам Нюкжы...
                                                              Са сьнегам вецер —
                                                              Сіверны “якут” —
                                                              Няма страшней,
                                                              Няма сьцюдзёней сьцюжы.
                                                              Мароз лютуе...
                                                              Гэта не бяда.
                                                              Навучаны
                                                              Я вопытам зімоўкі:
                                                              Для бамаўца ў завею барада —
                                                              Звычайны элемэнт экіпіроўкі.
                                                              У крутаверць віхурную іду.
                                                              Бо не па мне ў жыцьці шукаць выгоды.
                                                              Зімою адпускаю бараду,
                                                              Каб твар не абмарозіць.
                                                              Не для моды.

                                                                 СЯРЭБРАНЫ БОР
                                                              Завеі суцішыцца хор.
                                                              Над соснамі — сіняя ноч.
                                                              Прыйдзі
                                                              У засьнежаны бор.
                                                              Лясную красу не суроч...
                                                                 Хай сьнег над тайгою ляціць.
                                                                  Хай ява
                                                                  Нагадвае сон.
                                                                  Суцішаны бор зіхаціць,
                                                                  Нібыта сярэбраны ён...
                                                              Бяскрайні гэты прастор
                                                              Патрэбна любіць нутром,
                                                              Каб бачыць,
                                                              Як белы бор
                                                              Адсьвечвае серабром.
                                                                  Страчаю тут новы дзень.
                                                                  Іскрыцца таежны абшар —
                                                                  Пасёлак маіх надзей
                                                                  І запаветных мар.
                                                              Завея не замяце
                                                              Утульны і ціхі наш дом.
                                                              Пасёлак між сопак расьце.
                                                              А з ім —
                                                              Мы таксама расьцём.

                                                             СЬПЯВАЕ ЛЁХА
                                                              Аціхне гоман.
                                                              Шлях на Віцім.
                                                              Душою дома,
                                                              Пакуль ляцім...
                                                                  Сустрэнуць сьцюжы,
                                                                  А можа — гром.
                                                                  Народ мы мужны,
                                                                  Перажывём.
                                                              Ляцець далёка.
                                                              Мігценьне дум.
                                                              Краніся, Лёха,
                                                              Зьнямелых струн.
                                                                  Сьпявай пра Браслаў
                                                                  І пра Мсьціслаў...
                                                                  Прад кожным ясна
                                                                  Каб дом паўстаў.
                                                              Душы высока.
                                                              Самотна нам.
                                                              Сьпявае Лёха.
                                                              Як песьня,—
                                                              Сам.

                                                                НА ПРАСЕЦЫ
                                                              Не заўважаем час.
                                                              Бягуць імкліва дні.
                                                              Над ледзяной тайгой
                                                              Вісіць туману дымка.
                                                              І сьвецяцца між дрэў
                                                              Да раніцы агні
                                                              У вокнах
                                                              Намі ўзьведзеных будынкаў.
                                                              Прасека праз тайгу
                                                              За гарызонт бяжыць.
                                                              І хоць нялёгка нам
                                                              Тут кожны крок даецца,—
                                                              Ды варта працаваць,
                                                              Любіць,
                                                              Змагацца,
                                                              Жыць,—
                                                              Калі пасьля цябе
                                                              Дарога застанецца.

                                                                ПЕРШЫ ЦЯГНІК
                                                              Заціхлі сосны у зьняменьні.
                                                              Гудок над сопкамі,
                                                              Як гром.
                                                              Бягуць рагатыя алені
                                                              Навыперадкі
                                                              З цягніком.

                                                                  Бы век мінулы
                                                                 З днём сучасным
                                                                 Рашылі сілы паспытаць...
                                                                  Хутчэй!
                                                                  Лунае гоман страсны.
                                                                  Хутчэй!
                                                                  Пачуцьці не стрымаць.
                                                              Хутчэй!
                                                              Бунтуе нецярпеньне.
                                                              ...Стары эвенк
                                                              Праз шум і крык
                                                              Глядзіць з пашанай
                                                              На аленяў
                                                              І з захапленьнем
                                                              На цягнік.

                                                       КАЛЫСКА ХАЛАДОЎ
                                                              Тайга...
                                                              Куды ні кінь...
                                                              Калыша вецер гольле.
                                                              Зямлі ўраселай стынь.
                                                              Зямлі,
                                                              Але не поля.
                                                              Стаю на мерзлаце.
                                                              Зямля імхом пакрыта.
                                                              Тут жыта не расьце.
                                                              Тут не узыдзе жыта.
                                                              Калыска халадоў.
                                                              Марозаў край вядомы.
                                                              Мне цёплы пах хлябоў
                                                              Прыносяць пісьмы з дому.
                                                              Там у вянку жытоў
                                                              Стаіць мая радзіма.
                                                              Жніво!
                                                              Сьвятло снапоў.
                                                              Жніво —
                                                              Зямное дзіва.
                                                              А тут вятрам гуляць,
                                                              Са сьнегам карагодзіць.
                                                              Сьцюдзёная зямля,
                                                              Таму што хлеб не родзіць.

                                                                           * * *
                                                              Здаецца годам месяц
                                                              Ад дому удалі.
                                                              Тайгу, балоты месім
                                                              Зусім не за рублі.
                                                              Не дзеля круглых тысяч —
                                                              Тут не на грошы лік —
                                                              Пасёлкі узьняліся
                                                              На сівернай зямлі.
                                                              У краі неабжытым,
                                                              Вядома ж, не курорт...
                                                              Нішто праблемы быта,
                                                              Калі ў душы камфорт.

                                                                  НА КРЫЖАВОЙ ДАРОЗЕ
                                                              Маленькі дом на крыжавой дарозе
                                                              Не ведае завалаў і замкоў.
                                                              О колькі раз прыходзіў у зьнямозе
                                                              Я ў гэты дом з буранаў і сьнягоў!
                                                                  І кожны раз знаходзіў тут прыстанак
                                                                  І шчырасьць чалавечай дабраты.
                                                                  Старая Калмачыха — ноч ці ранак —
                                                                  Ішла і гатавала чай густы.
                                                              Гарэў ліхтар над стоптаным парогам.
                                                              У дні нягоды ён, нібы маяк.
                                                              І, як свайго, страчаў той дом чужога.
                                                              Была чужая маці, як свая.
                                                                  Пад нізкай стольлю горача і ціха
                                                                  Глядзяць з куткоў іконы, як багі.
                                                                  Кульгавая старая Калмачыха
                                                                  Жыве адна сярод глухой тайгі.
                                                              Не ведае яна надзьмутай пыхі,
                                                              І кожны госьць бабулі дарагі.
                                                              Кульгавая старая Калмачыха —
                                                              Сумленьне незамеценай тайгі.

                                                                                * * *
                                                              Нас па сьвеце лёс раскідае...
                                                              Як далёка і дзе б ні былі мы,—
                                                              Беларус беларуса пазнае
                                                              І за тысячы вёрст ад радзімы.
                                                              Дзе б ні быў я,—
                                                              Са мною Купала.
                                                              Дзе б ні быў я,—
                                                              Са мной “Песьняры”...
                                                              Як бы нас па жыцьці ні кідала,
                                                              Як бы зябка ні дзьмулі вятры...
                                                              Ростань душы самотай яднае.
                                                              Па-за роднай бацькоўскай зямлёй
                                                              Беларус беларуса пазнае
                                                              Па любві да радзімы сваёй.

                                                             РОДНАЯ МОВА
                                                              Родная мова —
                                                              Крыніца сьвятая.
                                                              Сьветлы,
                                                              Жывы
                                                              І бруісты ручэй.
                                                              Кажуць,
                                                              Што мова мая памірае...
                                                              Тыя, хто кажа так,—
                                                              Вымруць хутчэй!
                                                              Ад дому
                                                              За тысячы кілямэтраў
                                                              Страчаю ў Сыбіры
                                                              Сваіх землякоў.
                                                              Родная мова нам,
                                                              Як паветра.
                                                              Самая шчырая
                                                              З тысячы моў.
                                                              Родная мова,
                                                              Лёс твой прарочы.
                                                              Словам тваім
                                                              Над калыскай гучэць!
                                                              Не для цябе
                                                              Забыцьцё чорнай ночы.
                                                              Ёсьць на зямлі
                                                              Беларусы яшчэ.
                                                              Не сумняваўся
                                                              Я ў гэтым ніколі.
                                                              Толькі цяпер
                                                              Вера стала цьвярдзей.
                                                              Родная мова.
                                                              Роднае поле...
                                                              Хіба за роднае
                                                              Ёсьць што радней?!

                                                                            * * *
                                                              У жыцьці прыгодаў поўна.
                                                              Я ж вандроўкі палюбіў.
                                                              Не дае спакою Поўнач,
                                                              Нібы нешта там згубіў...
                                                                  Па-над Чарай сьвеціць поўня.
                                                                  Успаміны варушу...
                                                                  Я люблю за шчырасьць Поўнач,
                                                                  За адкрытую душу.
                                                              Там не схлусіш, не падманеш.
                                                              Там такі, які ты ёсьць.
                                                              Там пяшчотнае каханьне
                                                              Мне дарыла маладосьць...
                                                                  У жыцьці прыгодаў поўна.
                                                                  Толькі шчасьце маё — там.
                                                                  Вось чаму люблю я Поўнач.
                                                                  А за што? —
                                                                  Не знаю сам...

                                                                                 * * *
                                                              Сустракаю старых сяброў...
                                                              Дружба нас сагравала на БАМе.
                                                              Каля дымных таежных кастроў
                                                              Мы багаты былі мазалямі.
                                                                  Хоць нялёгка бывала падчас,—
                                                                  З неба міласьці мы не чакалі.
                                                                  Нам скараліся горы і час.
                                                                  Нам зайздросьцілі.
                                                                  Нас кахалі.
                                                              А завеі зласьліва гулі,
                                                              Выпрабоўвалі сілу і веру.
                                                              Мы трывогай Радзімы жылі.
                                                              Будавалі між сопак Кічэру.
                                                                 Тых падзей улягліся вятры.
                                                                  Успамінаў мяцеліца кружыць.
                                                                  ...Як ні сумна — старэюць сябры.
                                                                  Застаецца ранейшаю — дружба.

                                                        РАСЬЦЬВІТУЦЬ У СЮЛЬБАНЕ МІМОЗЫ...
                                                              Расьцьвітуць у Сюльбане мімозы,
                                                              Веру ў яву жаданьняў і слоў.
                                                              Чым мацней у Сыбіры марозы,—
                                                              Тым мацней і пяшчотней любоў.
                                                                  Наша шчасьце
                                                                  Дарогай завецца.
                                                                  Не бясконцыя будні разлук.
                                                                  Чым цяжэй перамога даецца,—
                                                                  Тым дужэйшыя поціскі рук.
                                                              Бескарысьлівай дружбай сагрэты.
                                                              Мы ў дарозе —
                                                              І час малады.
                                                              Чым бліжэй да жаданае мэты,—
                                                              Тым цясьнейшыя нашы рады.
                                                                  Хай бушуюць бураны наўкола.
                                                                  На прасторах лясной цаліны
                                                                  Мы будуем між сопак пасёлак
                                                                  Прадаўжэньнем кароткай вясны.

                                                                   ДА СУСТРЭЧЫ!
                                                              Мой доўгі шлях — дадому.
                                                              Якуція, бывай!
                                                              Забыць цяжкую стому
                                                              Імчу
                                                              У родны край.
                                                                  Хай ростані адчай
                                                                  Не будзе сэрцу мукай.
                                                                 Якуція, бывай.
                                                                  І дзякуй за навуку.
                                                              Бывай, таежны кут,
                                                              Завей неразьбярыха...
                                                              Спаўна адведаў тут
                                                              Я радасьці і ліха.
                                                                  Не сумаваць не рай.
                                                                  Парада недарэчы.
                                                                  Якуція, бывай...
                                                                  Бывай!
                                                                  І — да сустрэчы.

                                                                                    * * *
                                                              Ляцела ўдаль імклівая дарога
                                                              Паміж палёў у засені бяроз.
                                                              Нясла мяне ад роднага парога
                                                              У белы сьвет — па песьні і па лёс...
                                                                  Вандроўкам аддаваў я час і сілы.
                                                                  Ды збрыдзелі туманы і сьнягі.
                                                                  Нясьцерпна клічуць родныя магілы
                                                                  У родны край да болю дарагі.
                                                              Туды, дзе рос, дзе памяць засталася,
                                                              Дзе новы дзень, дзе мой жаданы лёс,
                                                              Дзе звонкая дарога узьнялася
                                                              Над гарызонтам — выраем бяроз.
                                                                  Шукаў далёка мары і натхненьне.
                                                                  Іх падарыў мне мілы родны кут.
                                                                  Жыву на сьвеце, моцны разуменьнем,
                                                                  Што лёс мой тут і песьні мае — тут!

                                                                          САНЭТЫ ВЯРТАНЬНЯ
                                                                                  Малы вянок
                                                                                           I
                                                              Змаўкаюць трубы, скрыпкі і валторны.
                                                              Зьмяняе песьня музыку цішы.
                                                              І кружыць голас у вышынях зорных,
                                                              І рэхам адгукаецца ў душы.
                                                                  Сьпяшаюся, здарожаны, дамоў —
                                                                  У родны край, што сэрцу самы-самы,
                                                                  У родны кут, да родных берагоў.
                                                                  І ўсю дарогу чую голас мамы.
                                                              Бацькоўскі дом, табе не здрадзіў я!
                                                              На Поўначы далёкай і сьцюдзёнай
                                                              Я па табе журыўся, край зялёны,
                                                              Старонка васільковая мая.
                                                                  Гукай мяне, здалёк дамоў заві.
                                                                  Матулін голас, песьняю плыві.
                                                                                      ІІ
                                                              Матулін голас, песьняю плыві.
                                                              І я пайду пакорна за табою.
                                                              Цудоўныя таежныя краі
                                                              Цямнеюць перад роднаю красою.
                                                                  Шуміць задумна пракаветны бор.
                                                                  Над росным полем сонца выплывае...
                                                                  Ад сьпелых ніў — радзіма залатая,
                                                                  Блакітная — ад рэчак і азёр.
                                                              Сьвятло зарніц і белыя гаі,
                                                              Мурожны луг — духмяны і стракаты,
                                                              Палі і вёскі, вуліцы і хаты —
                                                              У сэрцы умяшчаюцца маім.

                                                                  О Беларусь — радзімыя прасторы!
                                                                  Дзе б я ні быў,— твае мне сьвецяць зоры.

                                                                                       ІІІ
                                                              Дзе б я ні быў,— твае мне сьвецяць зоры.
                                                              І зьзяньне іх не гасьне праз гады:
                                                              У чахлай тундры і ў кіпучым моры,
                                                              У дні удач і ў горычы бяды.
                                                                  У ростані, у доўгіх вандраваньнях
                                                                   (Куды б мяне шляхі ні прывялі)
                                                                  Жыве ў душы сьвятое адчуваньне
                                                                  Адзінай, любай, сонечнай зямлі.
                                                              Я ведаю, забудуцца трывогі,
                                                              Калі прыйду на родны свой парог.
                                                              У Беларусь вядуць з любых дарог
                                                              Усе шляхі, прасёлкі і дарогі.
                                                                  Сагрэй мяне, прымі, благаславі,
                                                                  Зямля Надзеі, Мары і Любві.
                                                                                    IV
                                                              Зямля Надзеі, Мары і Любві —
                                                              Майго жыцьця жывая неабходнасьць.
                                                              Пульсуе нерастрачана ў крыві
                                                              Нязводная твая высакароднасьць.

                                                                  Люблю тваю сьвітальную пару,
                                                                  Твой кожны дзень —
                                                                                                    дажджлівы, хмуры, ясны.
                                                                  Пакуль жыве на сьвеце Беларусь,—
                                                                  Не буду я бяздольным і няшчасным.
                                                              Мой лёс трымціць у кропельцы расы.
                                                              Узводжу дом. Саджу ля дома дрэвы.
                                                              Сьпяваю сам — ляцяць пад неба сьпевы.
                                                              І тую песьню паўтарае сын.
                                                                  Гучыць матыў пяшчотны і мажорны...
                                                                  Змаўкаюць трубы, скрыпкі і валторны.
                                                              Змаўкаюць трубы, скрыпкі і валторны.
                                                              Матулін голас, песьняю плыві.
                                                              Дзе б я ні быў,— твае мне сьвецяць зоры,
                                                              Зямля Надзеі, Мары і Любві.
                                                                                **********








Brak komentarzy:

Prześlij komentarz