Суруйааччы И. А. Ласков 50 сааһын
туолуутугар
«Саха сиригэр
кэлбэтэҕим буоллар, элбэҕи сүтэриэ эбиппин...»
Суруйааччылар биир мунньахтарыгар саалаттан
оҕо курдук кыра киһи трнбунаҕа таҕыста, кафсдраттан мэһэйдэтэн төбөтө
көстүбэтэ, ол эрээри эмискэ дорҕоонноох куолас коҥдөй буочукаттан ньиргийэр
курдук иһиллибитигэр, дьон сорохторо соһуйда, сорохторо күлүстэ, уопсай сэҥээрии
үөскээтэ. Суруйааччы Иван Ласковтуун бастакы билсиһии итинник саҕаламмыта. Кини
этэр тыла оруннааҕа. боппуруоһу бары ортүнэн сырдатан туруорсара — бу бэйэтин
көрүҥүттэн быдан таһынан киһи буоларын биллэрбитэ.
Иван Ласков — белорус суруйааччыта. Аан
дойду дьылҕатын атыйахтаах уулуу аймаабыт Аҕа дойду улуу сэриитэ саҕаланыан үс
хонук иннигэр төрөөбүт уол олоҕун бастакы куннэриттэн эрэйн-муҥу эҥэринэн
тэлбитэ. Аҕата, кондитерскай фабрика рабочайа, уоттаах сэриигэ киирэн, тута
суорума суоламмыта. Биһиктээх оҕо ийэтин кытта уоттаах сибиниэс ардаҕын
ортотугар түбэспитэ. Төрөобүт Гомсльскай уобалаһын бүтүннүү тоҕо ааҥнаан
киирбит фашистар танкаларын тимир тиһиликтэрэ ынчык. кырыыс, өлөртиллэр хаһыы
доҕуһуоллаах Ийэ сир күох кырсын оспоттүк бааһырпыттара. Телеграфистка идэтэ
сэрин кэмигэр байыаннай суолтата улаатан, фашистар Ваня нйэтин бэйэлэригэр тардан
үлэлэтэ сатаабыттарын мүччү-хаччы туттаран, буолумматаҕа. Ол иһин 50 маарканан
ыстарааптаабыттара, иккиһин 100 маарканы төлүөхтээҕэ. Тугунан да төлүүр кыаҕа
суох буолан күотарга санаммыта. 1942 с. саас Сож өрүһү хаарбах тыынан туораан,
ыаллыы Могилевскай уобаласка олорор эбэлэригэр үс көстоох сиргэ, хата чугас
соҕус буолан, этэҥҥэ тиийбиттэрэ.
Ийэтин икки быраата сэриигэ барбыттар, биир
таайа ыараханнык бааһыран кэлбит буолан, кыра балаҕан дьиэ тутан биэрбитигэр,
Ваня ийэтинээн 1952 с. диэри олорбуттара. Могилевскай уобалас 1944 с. өстөөхтөн
босхоломмута. Правительство дьаһалынан уобалас өлохтоохторугар көмө быһыытынан
биирдии-иккилин ынаҕы түҥэппиттэрэ. Ол биир ынаҕын Ваня эбэтэ инньэ Горьковскай
уобаластан үүрсэн кэлбитэ. Таарыччы Москваҕа сылдьан, ойуулаах кинигэлэри
атыыласпыт. Онно хас уруһуй анныгар бэчээттэммит күлүү-оонньуу тыллаах
хоһооннору нйэтэ ааҕан биэрэрин үстээх Ваня өйүгэр хатаан испит уонна дьон
кэллэхтэринэ кинигэни бүтүннүүтүн бэйэтэ өйүттэн ааҕара үһү. Дьон бары бу оҕо
дьоҕурун сөҕөн, кинигэ буллахтарына мэлдьи аҕалан биэрэр буолбуттар. Болҕомто
киниэхэ хатанарыттан кыра оҕо эгди буолан бэйэтэ букваны үөрэтэн барар, устунан
холкутук ааҕар! Онон Ваня Ласков бэйэтин дэриэбинэтигэр эрэ буолбакка,
оройуоҥҥа, өссө уобаласка тиийэ биллэр. «Березяки дэриэбинэтигэр пророк оҕо
төрөөбүт» диэн дьон көрө кэлэллэр, түөртбиэс саастаах оҕоттон: «Сэрии хаһан
бүтүоҕэй? Өссө сэрии буолуо дуо?» — диэн оҥостон кэлэн ыйыталлара үһү. Ити
кэмҥэ А. Твардовскай «Василий Теркинын» иойосуус билэр, гражданскай сэрии
туһунан, Айбек «Навои» кинигэтин, таҥара үөрэҕин туһунан былыргы славянскай
тылынан суруллубут халыҥ кинигэлэри тулуппат, сорох ыалга өссө саалтыыр
аахтараллар. Оннук сылдьан төлебурүн кинигэнэн, харандааһынан ылар эбит, биирдэ
Сталин мэтириэтин бэлэхтээбиттэрин өйдүүр.
Маннык чаҕылхай дьоҕурдаах оҕо оскуолаҕа,
ити гынан баран, хойутаан киирбит. Олус дьадаҥы буолан санныларыгар таҥнар
таҥастара, атахтарыгар кэтэр бачыыҥкалара суох бу дэриэбинэ оҕэлоро бары даҕаны
кыһын таһырдьа тахсыбат эбиттэр. Инньэ гынан аҕыстааҕар Ваня оскуолаҕа киирэр.
Иккис кылааһы бүтэрэн баран мин холбор таһаҕас буолбат программа эбит диэн,
икки кылааһы көтөн Сэһис кылааска быһа киирэр. Оччотооҕу учууталлар кытаанах,
чыычый дьон буолан. уолу тургутан дьиҥнээх экзамены тэрийбиттэр — уоллара 9
предмети барытын «5» сыанаҕа туттарбыт. Били кыратыттан нууччалыы ааҕа
үөрэммитэ сабыдыаллаан, төһө да белорус тылынан үөрэтэр оскуолаҕа
дьарыктаммытын иһин, бастакы хоһоонун сэттэлээҕэр нууччалыы суруйбут. Кини
онтун «Зорька» диэн пионерскай хаһыакка ыыппытын бэрт эйэҕэс аккаастыыр
суругунан эппиэттээбиттэр. Сааһыары ити хаһыаттан корреспондент дьахтар кэлэн
Ваняны Артекка барарыгар сүбэлээбит. Онуоха ити кэмҥэ Ильина киэҥник биллибит
«Төрдүс үрдэл» диэн кинигэтин аахпыт буолан, утарсыбатах. Онон бастаан
Минскэйгэ тиийбиттэр, онно били «Зорька» редакциятыгар киллэрэн
билсиһиннэр-биттэригэр, хаһыат үлэһиттэрэ бары бу оҕо таҥаһын-сабын, уҥуоҕа кыратын,
көрүҥэ олус дьүдэҕин соһуйа, аһына көрсүбүттэр. Бэрт түргэнник Белоруссия
комсомолун КК бастакы секретара П. М. Машеров көмөтүнэн путевка булан,
журналист Е. И. Курто диэн эдэр киһини сирдьит биэрэн Артекка ыыталлар. Бу оҕо
доруобуйата тубустун, бөҕөргөөтүн диэн үтүо санаалаах дьон икки чиэппэр
устатыгар бүөбэйдээн үөрэтэллэр. Ити кэнниттэн дьиэтигэр ыыппакка ийэтин кытта
телефонунан кэпсэтэн. Могилевтааҕы оҕо дьиэтигэр ыллараллар. Урут ыарахан
усулуобуйаҕа олорбут оҕо билиҥҥи олоҕун тэҥнээн көрдөҕүнэ, оҕо саас дьоллоох,
кыһалҕата суох күннэрэ саҕаланаллар. Кырдьык, барабаан, горн тыаһынан
ирыа-тойук аргыстаах оччотооҕу пионердар үрдүлэригэр былыта суох ыраас халлаан
өлбөөдүйбэккэ мичээрдиирэ.
Ваня Ласков онус кылааһы кыһыл көмүс
медалынан бүтэрэр. Онтон Минскэйдээҕи
госуниверситет химическэй факультетын 23 сааһыгар туйгуннук бүтэрбитэ уонна
Горьковскай уобалас Дзержинскэй куоратыгар Гаһы чинчийэр научнай институкка
үлэлиир. Институт экологическай үлэни толороро, космическай техникаҕа газ,
ртуть сабыдыалын үөрэтэрэ. Лабораторияҕа противогаһы кэтэн эрэ баран
үлэлииллэрэ, ол хараҕа мөлтөх киһиэхэ (Иван — 9-таах ачыкыны кэтэрэ) эбии
ыарахаттары үөскэтэрэ. Балтараа сыл үлэлээбитин кэннэ Москватааҕы литературнай
институкка үөрэнэр ыччаты ылар туһунан конкурс биллэрбнттэрин хаһыаттан аахпыта.
Кини ити кэмҥэ хоһооннорун «Юность» сурунаалга. «Комсомольская правда» хаһыакка
элбэхтик бэчээттэппит киһи этэ, дойдутугар Минскэйгэ бастакы хомуурунньуга
тахсаары сытара. Үрдүк үөрэхтээх киһини
оччолорго институкка ылбат этилэр. Хата үөрэҕэ гуманитарнай наукаҕа чугаһа суох
буолан, коҥүллээ-биттэрэ. Онон Иван Ласков иккис үрдүк үөрэҕин отут сааһыгар
бүтэрбитэ. Төгүрүччү «туйгун» сыанаҕа үөрэнэн кыһыл диплому ылбыта.
Белорус норуотун талааннаах уола биһиги
эмиэ эдэр сааһыгар ааҕааччыга тута биллибит Валентина Гаврильевабытын кытта
биир курска үөрэнэн, бэйэ бэйэлэрин истиҥник сөбулэһэн олохторун холбообуттара
уонна иккиэн Саха сиригэр кэлэн айар үлэ ухханыгар ылларбыттара. Иван Ласков
Саха сиригэр кэлиитэ кини айар үлэтэ киэҥник арылларыгар көмөлөспүтэ саарбаҕа
суох. Биһиги төрөөбүт литературабыт биир эрэллээх доҕордоох буолбута бэйэтэ
эмиэ элбэҕи этэр.
Иван Антонович биһиэхэ кэлээт
журналистскай, литературнай үлэнэн айымньылаахтык дьарыктанар. «Молодежь
Якутия» хаһыат редакциятыгар, Саха сиринээҕи кинигэ издательствотыгар уонна
кэлин 14 сыл устатыгар «Полярная звезда» сурунаал отделын сэбиэдиссэйинэн
үлэлиир.
Иван Ласков бастакы кинигэтэ дойдутугар
Минскэйгэ 1966 с. «Стихия» диэн ааттанан бэчээттэммитэ. Онтон утуу-субуу «Белое
небо». «Кружное лето», «Хромец», «Андрей, справедливый человек или белорус на
полюсе холода», «Ивановы», «Волшебный камень», «Кульга», «Лето циклонов»,
«Пищальники нс пищат», «На подводных крыльях» бэчээттэнэллэр. Автор үгүс
кинигэлэрэ Минскэйгэ бэйэтин торөөбүт тылынан бэчээттэннилэр. Төһө да нууччалыы
бэйэтин торөөбүт тылыныы суруйбутун иһин, Иван Ласков айымньыта аан бастаан
белорус тылынан тахсарыгар кыһаллар, бэйэтин төрөөбүт тылын, литературатын
сайыннарар үтүө дьулуурдаах.
Иван Ласков үгүс айымньыларыгар саха дьонун
характерын, Саха сирин айылҕатын тапталлаахтык ойуулуур. Холобур, «Тэргэннэр
эстибэттэр» диэн бу кэлин тахсыбыт сэһэнигэр Булүү өрүһү маннык умнуллубаттык
ойуулуур: «Бүлүү орүс ардыгар киһи курдук күрбэ тааһы сыттанан утуйар, ардыгар
харгыларга күөс оргуйарын курдук биллигириир, арыт силбиэтэнэр, илгистэр,
араҥас күүгэнинэн ыһыахтанар». Кини бу сэһэҥҥэ XVII үйэҕэ белорус уонна саха
оҕолоро бастакы доҕордоһууларын, онно белорус киһитэ Борис Литвин үтүө
сабыдыалын мүлчүргэннээх түгэҥҥэ сөп түбэһиннэрэн көрдөрөр. Сэһэҥҥэ автор сахалар
былыргы олохторун илгэтин чинчийэн көрүүтэ эмиэ кэрэхсэбили үөскэтэр.
Биһиги доҕорбут тахсыылаахтык үлэлиир.
Бэчээттэппит кинигэлэрин таһынан «Полярная звезда» сурунаалга таһаартарбыт «Ротмистр
Мещеряков» пьесата, «Имена указывают путь» диэн ономастикаҕа улахан үлэтэ туспа
кинигэнэн өссө бэчээттэнэ иликтэр.
Суруйааччы историческай темаҕа уруккуттан
үлэлиир. 1863 с. бастаанньа кэнниттэн сыылкаҕа кэлбит белорустар тустарынан улахан
романы суруйар былааннаах, онно туһанар матырыйаалы мунньунар. Итини тэҥэ «Черт
знает что» диэн улугуруу кэмин эридьиэстээн көрдөрөр романы ортолотто, 500
страница сурулунна. Оссө биир көннөрүтэ суох темаҕа ылсан эрэрин туһунан Иван
Антонович бэйэтэ маннык кэпсиир:
— Кэнники Государствоҕа куттал суох
буолуутун комитетын архивыгар үлэлээтим 1930-39 с.с. репрессияламмыт саха
бастакы коммунистрын дьыалаларын билсэбин, онтон санаабын «Социалистическая
Якутия» хаһыакка «Чаҕылҕан» суруктара» диэн билсиһиннэрэн турабын. Эдэр журналистар
И. Николасв, И. Ушницкай «Нентральнос Дело» диэн кинигэлэрэ элбэх бутуурдааҕын,
утарыта турар чахчылардааҕын буллум. Коньюнктураҕа. сенсацияҕа сөп түбэһиннэриллэн
суруллубут кинигэ. Оннооҕор М. К. Аммосов, X. П. Шараборин, И. Л. Карпель өлбүт
даталара кытта сыыһа бэриллибит. Автордар Аммосов, Ойуунускай дьыалаларын
силиэсттийэллээһин хайдах барбытын токурутан көрдөрөллөр. Холобур, Ойуунускай
Иркутскайга тутуллан баран үлдьү Якутскайга кэлбэтэҕэ, бастаан Москва
түрмэтигэр төгүрүк сылы быһа олордуллубута. Ву кинигэ элбэх чиэһинэй дьон
суобастарыгар күлүк түһэрэр. Н. Г. Фаткулов, П. М. Певзняк ааттара онно суох
хараардыллаллар, дьиҥ дьыаланы кытта билсистэххэ кинилэр релрессияны тута,
мөлтөтө сатаабыттара көстөр. Оттон И. Ф. Ахчагныров Ойуунускай дьыалатыгар туох
да сыһыана суох. Ахчагныров оччоҕо саҥа үлэлээн эрэрэ, эдэр, опыта суох киһи
этэ. Республика бөдөҥ государственнай деятеллэрин дьыалаларынан үрдүк
чыыннаахтар дьарыктаналлара. Ол курдук Ойуунускай дьыалатынан следователь
Иванов дьарыктаммыта. Ахчагныров, Певзняк, Субуруускай дьыалатыгар эмиэ сыһыана
суоҕа көстөр.
1940 с. политическай быһы-майгы арыый
сымнаабыт кэмигэр репрессияҕа наһаалаабыт НКВД үлэһиттэрин Мавленконы,
Вилиновы, Петрову уоннуу, аҕыстыы сылга хаайыыга уурбуттара, оттон Гончаров
курдуктары НКВД органыттан үүрбүттэрэ. Биһиги историяны көрдөрөрбүтүгэр хаһан
баҕарар кырдьыгы өрө тутуохтаахпыт.
— Ивян Антонович, биллиҥҥи кэм уонна
биһиги, сахалар, литературабыт туһунан туох санаалааххыный?
— Уларыта тутуу саҕаланыытыгар уус-уран
айымньы балачча тахсан, бэчээттэнэн испитэ. Киһи өйө-санаата чэпчээн, салгыны
толору эҕирийбит курдук көҥүл тыыныы үчүгэй орүттэрэ чахчьг олоххо саҥа сыһыаны
эрэйбиттэрэ. Урут репрессияламмыт, умнуллубут даҕаны суруйааччылары
айымньыларын бэчээттээһин биһиги билбэтэхпитин биллэрбиттэрэ элбэх. Оттон билигин
уус-уран литсратура күлүккэ саста. Итинтэн мин дьиксинэбин. Улахан суруйааччы
айымньытата общсствоҕа сабыдыала сүүнэ. Талааннаах суруйааччылар билигин ууну
омуртулар, тугу да бэчээттэппэттэр. Үгүс суруйааччылар публицистикаҕа
аҕуттулар, бириэмэтэ оннук. Ол эрээри суруйааччы уус-уран айымньытынан эрэ
норуокка өйдөнөр буоллаҕа.
Саха литературатыгар тохтоотоххо. мунчаарар
түгэннэрим син бааллар. Төһө да сахалыы оригиналын аахпатаҕым иһин, бэчээккэ
ханнык айымньы тахсарын көрөбүн, билэбин. Суруйааччы союһугар манна биэс уонтан
тахса чилиэн баар, ол үрдүнэн күттүөннээх туох да бэчээттэммэтэ. Суруйааччылар
соҕотох литературнай сурунааллара «Чолбон» кэнники сылларга литература
дьыалатынан дьарыктаммат буолла, ханнык эрэ сүүс саастаах оҕонньору кытта
бочооттоһор. Оҕонньоттору кытта бэс аахсар буоллахнытына, айар үлэҕэ көҥүл
туһунан кэпсэтэ да барыллыбат. Ол түмүгэр биир да киэҥ саҕахяхтаах.
далааһыннаах айымньы тахсыбат. Баҕар сурулла сылдара буолуо. Саха суруйар
ыччатын ортотуттан элбэх эдэр дьон нууччалыы суруйан эрэллэр. Ити үчүгэй. Ол эрээри
биир куттал баар. Мин эмиэ бастаан нууччалыы суруйан испитим. Миигин кытта
саастым элбэх белорус ыччата нууччалыы суруйан литератураҕа киирбиттэрэ олор
бары билигин сүтэн, симэлийэн хааллылар. Ити төрдө өйдөнөр: атын тылынан, атын
аудоторияҕа суруйаҕын, онон дууһаҥ толору аһыллыбат. Ол атын тылы толору да
билэриҥ уустук. Онон бэйэҥ тылгын дириҥник билэн, торөөбүт литератураҕын
байытыһарыҥ быдан сүүйүүлээх, өйгөр-санааҕар астык. Нууччалыы суруйар саха
ыччата бэйэтигэр эрэ буолбакка, норуотугар бүтүннүүтүгэр, литературатыгар
хоромньуну таһаарар дин саныыбын. Буолаары буолан билигин Саха республиката
суверенитеты ылыммыт кэмигэр саха ыччата национальнай киэн туттунуулаах,
торөөбүт тылын, культуратын бары ортүнэн сайыннарарга ураты баҕалаах буолуон
наада. Иттни билигин мин аһаҕастык кэпсэтэр усулуобуйаҕа ордук чиҥэтэн этэбин.
Саха норуота, дьиҥэ, ахсаан өртүнэн улахана суох омук, 350 эрэ тыһыынча
нэһилиэнньолээх. Онон маннык кыра норуокка хас биирдии талаан учуокка
сылдьыахтаах, ол талаан сайдарыгар бары өртүнэн кыах бэриллэрэ суверенитеппыт
биир көстүүтэ буолуох этэ.
Саха суруйааччыларыттан Амма Аччыгыйын,
Суорун Омоллоону, Николай Заболоцкайы, Николай Габышевы собулүүбүн. Кинилэр
айымньылара тылбаастаммытын да кэннэ национальнай кырааскаларын сүтэрбэттэр.
Онон кэрэхсэбиллэрэ мэлдьи баар.
Мин Саха сиригэр 20 сыл олоробун. Дьылҕам
манна аҕалбытыттан кэмсиммэппин. Олоҕу киэҥник ондүүр буоллнм. Саха сиригэр
кэлбэтэҕим буоллар, элбэҕи сүтэриэ эбиппин. Миигин элбэх дьон билэллэр, ол
иһигэр суруйааччылар, оттон мин белорус буоларбын аҕыйах киһи ойдүүр. Кинигэм
үксүн төрөөбүт тылбынан Минскэйгэ бэчээттэнэр, айымньыларым сурүн тсмата — Саха
сирэ. Манна кэлэн бэйэм дойду-бүттан букатын атын тулалыыр эйгэни,
дьону-сэргэни, айылҕаны буллум уонна элбэх истиҥ доҕоттору. Тэллэйдии. отоннуу,
балыктыы ханҕа, баҕарар тиийэбин. Икки уоллаахпын: Андрей быйыл СГУ филфагар
иккис курска. Максим ахсыс кылааска үөрэниэҕэ.
— Дьиэ кэргэҥҥэ икки суруйааччы баара туох
эмэ мэһэйи үоскэтэр дуо?
— Суох. Мин кырабыттан спартанскай
усулуобуйаҕа үоскээбит буоламмын туохха да мэһэйдэппэппин. Кэргэмминээн
Валялыын эдэр эрдэхпитинэ, литература туһунан элбэҕи кэпсэтэр, өйдөтүһэр
этибит. Билигин саҥата суох өйдөнөр курдук. Уопсайынан, суруйааччы кэргэнэ —
муҥура суох эрэллээх киһи буолуохтаах, оччоҕо эрэ кини айымньыта тахсымтыа,
күүстээх буолуон сөп. Валентина «В стране Уот Джулустана» сэһэнин тылбаастаабытым
бачээттэнэн туран Саха суруйааччыларыттан Күннүк Уурастыырабы, Анастасия
Сыромятникованы, Леонид Попову, Петр Тобуруокабы нууччалыы тылбаастаабытым...
Билигин үөһэ ахтыбыт былааным туоларын иһин бары күүспүн уурабын. Хас биирдии
күн айар үлэбэр туһалаах буолуон баҕарабын.
Биһиги доҕорбут Иван Ласков ити курдук киэҥ
санаалаах. үтүө ыралаах киһи.
В. Сивцев.
/Кыым. Якутскай.
Атырдьах ыйын 20 к. 1991. С. 4./
********
К 50-летию писателя И. А. Ласкова
«Если бы я не приехал в
Якутию, то многое бы потерял...»
На одном из писательских собраний из зала к
трибуне вышел ростом с ребенка человек, из-за высокой кафедры не было видно его
головы, но вдруг послышался густой и громкий голос, что вызвало удивление и
кое-где смех, возникло общее оживление. Так произошло первое знакомство с
писателем Иваном Ласковым. Его основательная точная речь, разностороннее
освещение проблем выдали в нем талантливого человека.
Иван Ласков белорусский писатель. Он
родился за три дня до начала Великой Отечественной войны, которая потрясла весь
мир, и мальчик с рождения познал горе. Его отец – рабочий кондитерской фабрики,
погиб в огне сражений. Он остался с юной матерью вдвоем. Родную Гомельщину
фашистские танки полностью вытоптали и нанесли глубочайшие раны ее земле.
Поскольку в годы войны резко возросла нужда в телеграфистах, то фашисты
предложили Ваниной матери сотрудничать, но она отказалась. Поэтому ее
оштрафовали на 50 марок, во второй раз ей предстояло уплатить уже 100 марок. Но
денег не было и им пришлось бежать.
Весной 1942 г. они переправились на лодке
через реку Сож и добрались до бабушки, которая проживала в 30 км от них.
Два брата матери ушли на фронт, дядя,
получив ранение вернулся обратно и построил маленький балаган-землянку, в
котором Ваня с мамой жили до 1952 г.
В 1944 г. Могилевская область была
освобождена. По решению правительства жителям области в виде помощи раздали по
1-2 коровы. Ванина бабушка получила корову аж из Горьковской области. Проездом
через Москву она купила книги с рисунками. Мама читала напечатанные под каждым
рисунком юмористические стишки, а трехлетний Ваня сразу их запоминал и когда
приходили гости декламировал наизусть всю книгу целиком. Люди дивились этому и
если находили где-нибудь книгу, то всегда приносили ему. Мальчик скоро выучил
буквы и научился бегло читать. Ваня Ласков стал известным не только в деревне,
но и в районе и даже в области. Люди специально приходили поглазеть на
«ребенка-пророка из Березеков» (Березяки – название деревни) и спрашивали у
него: «Когда окончится война», «Будет ли еще
новая война?» Он наизусть выучил «Василия Теркина» А. Твардовского, прочитал
книгу Айбека «Навои» о Гражданской войне, толстенные церковные книги на
старославянском языке, ему поручали читать псалтырь. Оплату за это он брал
книгами и карандашами, однажды ему подарили портрет Сталина.
Яркий и одаренный мальчик поступил в школу
поздно из-за крайней нужды, отсутствия одежды и обуви деревенская детвора зимой
не выходила на улицу. Ваня пошел учиться в 8 лет.
Проучившись пару лет он сразу перешел в 5-й класс, пропустив третий и
четвертый. Тогдашние суровые учителя учинили ему строгие экзамены, но парнишка
все 9 предметов сдал на «5». С ранних лет читая по-русски, ему пришлось учиться
по-белорусски, но свое первое стихотворение он написал по-русски в 7 лет. Он отправил его в газету «Зорька», но ему
ответили отказом. Весной из этой газеты приехала корреспондент и посоветовала
Ване поехать в Артек. К тому времени мальчик прочитал «Четвертую высоту»
Ильиной и сразу согласился. Вначале они прибыли в Минск и заявились в редакцию
«Зорьки» чтобы познакомиться с ее сотрудниками; все работники жалостливо
восприняли крохотного, одетого кое-как и худосочного мадьчонка. С помощью 1-го
секретаря ЦК Белорусского комсомола П. М. Машерова ему быстро отыскали путевку,
дали в проводники молодого журналиста Е. И. Курто, и отправили в Артек. После
его не отпустили домой, дали поговорить с матерью по телефону и отправили в
детдом г. Могилева.
Раньше мальчик жил в очень стесненных
условиях и теперь, попав на новое место, начались его беззаботные деньки.
Действительно, под звуки барабана, горна, песен над пионерами светило
безоблачное солнце.
Ваня Ласков закончил 10-й класс с золотой медалью.
Затем в 23 года он окончил химический факультет Минского университета и поступил
на работу в научно-исследовательский Институт Газа в г. Дзержинске Горьковской
области. В Институте изучали проблемы экологии, влияние газа и ртути на космическую
технику. В лаборатории работали в противогазах, а это вызывало дополнительные
трудности Ивану, так как у него было очень слабое зрение – 9 диоптрий. После
полутора лет работы, он как-то увидел в газете объявление о приглашении в
Московский литературный институт. К тому периоду он уже опубликовал много
стихотворений в «Юности», «Комсомольской правде», а в г. Минске готовился к
изданию сборник стихов. В то время с высшем образованием вторично в институт не
брали. Помогло то, что у него не было высшего гуманитарного образования. Иван Ласков
второй ВУЗ окончил в 30 лет. Учился он на «отлично» и получил красный диплом.
Способный белорусский парень полюбил и
женился на молодой Валентине Гаврильевой, с которой они вместе учились и
приехали в Якутию. Приезд Ивана Ласкова сюда помогло расцвету его творчества.
Иван Антонович занялся журналистикой и
литературной работой. Он работал в редакции «Молодежь Якутии», в Якутском
книжном издательстве и 14 лет зав. отделом «Полярной звезды».
Первая книга Ивана Ласкова «Стихия» увидела
свет в 1966 г. в Минске. Затем появились: «Белое небо», «Кружное лето»,
«Хромец», Андрей, справедливый человек или белорус на полюсе холода»,
«Ивановы», «Волшебный камень», «Кульга», «Лето циклонов», «Пищальники не
пищат», «На подводных крыльях». Автор публиковал свои книги в Минске на белорусском
языке. Иван Ласков пишет по-русски, но стремится вначале издать книгу на родном
языке для содействия развития национальной литературы
Иван Ласков в произведения с любовью
изображает характер якутского народа, природу Якутии. Так, в повести «Пищальники
не пищат» есть описание реки Вилюя: «Вилюй иногда, словно человек, спит над
каменным дном, а иногда как кипящий котел бушует». В повести рассказывается о
дружбе якутского мальчики с белорусским в XVII в. Радует достоверное описание
жизни и быта древних якутов.
Иван работает очень плодотворно. Помимо
книг вышли: пьеса «Ротмистр Мещеряков» в «Полярной звезде», «Имена указывают
путь».
Он хочет написать роман о ссыльных белорусах,
отправленных в далёкий северный край после событий 1863 г. и прока собирает
материалы. Уже наполовину (500 стр.) готов роман «Черт знает что». Еще об одной
тематике Иван Антонович рассказал сам:
- В последнее время я работал в архиве КГБ
по изучению следственных дел репрессированных якутских коммунистов. В книге
молодых авторов И. Николаева и И. Ушницкого «Центральное дело» есть много
путаницы и откровенной фальсификации. Она написана по конъюнктурным
соображениям, даже даты смерти М. К. Аммосова, Х. П. Шароборина, И. Л. Карпеля
поставлены неточно. В искаженном виде обрисован ход следствия по делу Аммосова
и Ойунского. Ойунский, задержанный в Иркутске, был эпатирован не в Якутию, а в
Москву, где пробыл год. Книга наводит тень на невиновных людей. В негативном
свете представлены Н. Г. Фаткулов, П. М. Певзняк, которые пытались сдержать
каток репрессий. И. Ф Ахчагныров не имел отношение к делу Ойунского. Он тогда
только приступил к работе и являлся еще молодым и неопытным сотрудником.
Расследованием дел известных государственных деятелей занимались
высокопоставленные чины. Дело Ойунского вел следователь Иванов. Ахчагныров не имел
отношения к делам Певзняка и Субурусского.
С 1940 г. в момент спада репрессий, зарвавшиеся
сотрудники НКВД Мавленко, Вилинов, Петров получили по 8-10 лет, а подобные
Гончарову были изгнаны из органов. Мы в любом случае должны придерживаться
только правды.
- Иван Антонович, что Вы думаете о
современной якутской литературе?
С началом перестройки появилось много художественных
произведений. Ветер новых перемен дал вдохновение многим светлым головам. Мы
узнали многое о ранее забытых репрессированных писателях. Но теперь
художественная литература оказалась как бы в тени. И я поражаюсь этому. Ведь влияние
книги видного писателя огромно в обществе. Одаренные литераторы сегодня набрали
в рот воды и ничего не публикуют. Многие ударились в публицистику. Но
знаменитым среди народа писатель становится только через свои художественные
произведения.
Если взять якутскую литературу, то такие
тенденции, которые тревожат меня имеются. Хотя я не читаю якутских писателей в
оригинале, но все знаю о новых книгах. В Союзе писателей состоит 50 чел., но
что-либо стоящее не публикуется. Единственный литературный журнал «Чолбон» в
последнее время перестал заниматься литературой и ведет беспочвенные перепалки
с каким-то столетним стариком. В результате нет хороших произведений. Может
сейчас кто-нибудь напишет. Из числа молодых якутских писателей многие пишут
по-русски. Это неплохо. Но имеется опасность. Я, вначале тоже писал по-русски.
И мои ровесники белорусы писали по-русски, но теперь они все куда-то пропали.
Причины тому ясны: когда пишешь на другом языке, для другой аудитории, то душа
полностью не раскрывается. Да и овладеть в совершенстве другим языком не так-то
просто. Поэтому глубоко зная свой родной язык и обогащать родную литературу
намного полезней. Якутские молодые писатели, которые пишут по-русски оказывают
медвежью услугу всему народу и литературе. К тому же сейчас Якутия стала
суверенной и надо проявить заботу о всестороннем развитии родного языка и
культуры. Это нужно запомнить. Якуты малочисленны, всего 350 тыс. чел. И поэтому
каждый талант надо беречь и заботиться о его всестороннем развитии, а это и
есть одна из сторон суверенитета.
Из якутских литераторов мне нравятся Амма
Аччыгыйя, Суорун Омоллон, Николай Заболоцкий, Николай Габышев. Их произведения
после перевода не утрачивают национальной окраски. Поэтому всегда вызывают
интерес.
Я живу в Якутии 20 лет. Не жалею, что
судьба забросила меня сюда. Я стал понимать жизнь шире. Если бы я не приехал в
Якутию, то многое бы потерял.. Меня знают многие, в том числе писатели, а то
что я белорус понимают немногие. Мои книги публикуются на белорусском языке в
Минске, тематика моих работ – Якутия. Приехав сюда, я обнаружил здесь совсем
иную среду, других людей, иную природу и множество настоящих друзей. Хожу по
ягоды, по грибы, на рыбалку, куда захочу. У меня два сына: Андрей студент 2-го
курса филологического факультета ЯГУ и Максим – ученик 8-го класса.
- В семье два писателя. Не создает ли это трудности?
- Нет, я с детства привык к спартанскому
образу жизни. С женой Валей с молодости мы обсуждаем литературные вопросы,
находим общий язык. Зачастую понимаем друг друга без слов. В общем, если жена надежная,
то только в этом случае писатель творит хорошие произведения. Я перевел Валину
повесть «В стране Уот Джулустана», которая была опубликована.
Из якутских материалов я перевел
произведение Куннук Урастырова, Анастасии Сыромятниковой, Леонида Попова, Петра
Тобурокова. Сейчас я хочу осуществить вышеназванные мои планы. Хочу, чтобы
каждый день стал творческим.
Вот таков наш друг Иван Ласков – человек с
широкой душой и светлыми мыслями.
В. Сивцев.
Перевод Е. П. Антонова, кандидата исторических
наук,
н. с. отдела истории Института гуманитарных
исследований АН РС(Я).
Иван Антонович Ласков – род. 19 июня 1941
года в областном городе Гомель Белоруской ССР в семьи рабочего. После окончания
с золотой медалью средней школы, он в 1958 г. поступил на химический факультет
Белорусского государственного университета, а в 1966 г. на отделение перевода
Литературного институт им. М. Горького в Москве. С 1971 года по 1978 год
работал в отделе писем, потом заведующим отдела рабочей молодежи редакции
газеты «Молодежь Якутии», старшим редакторам отдела массово-политической
литературы Якутского книжного издательства (1972-1977). С 1977 г. старший
литературный редактор журнала «Полярная звезда»; в 1993 г. заведует отделам
критики и науки. Награжден Почетной Грамотой Президиуму Верховного Совета
ЯАССР. Член СП СССР с 1973 г. Найден мертвым 29 июня 1994 г. в пригороде г.
Якутска.
Юстына Ленская,
Койданава
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz